به گزارش خبرنگار سیاست خارجی پایگاه خبری و تخصصی شیرینی و شکلات، همزمان با انتشار بخش‌هایی از گزارش جامع آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و نحوه همکاری تهران با این نهاد، تهران این گزارش را متناقض و سیاسی توصیف کرد. گزارش جامع آژانس که هفته آینده در نشست شورای حکام آژانس ارائه خواهد شد و مجموع عوامل این گزارش و رویکرد آژانس درباره آن را حساس و مهم نشان می‌دهد. به منظور ارزیابی گزارش جامع آژانس و نیز دلایل انتشار آن با «عبدالرضا فرجی راد» استاد ژئوپولتیک دانشگاه به گفت‌و گو پرداختیم.

رویکرد گروسی از آمریکا به سمت اروپا گرایش یافته است

استاد ژئوپلیتیک دانشگاه مطالعات جهان در ارزیابی هدف آژانس از تهیه و انتشار گزارش جامع گفت: مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از مدت‌ها پیش و به صورت مکرر تمایل خود را برای سفر به ایران اعلام کرده بود. با فراهم شدن این فرصت از سوی تهران، او به ایران آمد و مذاکراتی صورت گرفت که منجر به توافقات اولیه و ضمنی در ایران شد و گروسی نیز در آن زمان رضایت نسبی از مجموع اتفاقات داشتند.

با این همه پس از آغاز گفت‌وگوها بین ایران و آمریکا، رافائل گروسی در چند نوبت بر حضور آژانس در تمامی مراحل این مذاکرات تأکید کرد و این درحالی بود که آمریکایی‌ها تمایل داشتند که هیچ نهاد یا کشوری به‌جز آنها در این مذاکرات حضور نداشته باشند؛ نه اروپا، نه آژانس و نه دیگر کشورها. در نتیجه این رویکرد گروسی به سمت مواضع اروپا گرایش پیدا کرد.

انتشار گزارش ضدایرانی توسط آژانس بیشتر یک اقدام سیاسی بود که مطابق خواسته‌های طرف اروپایی صورت گرفت. اروپا در مدت اخیر سخت‌گیری‌هایی نسبت به ایران داشته‌اندگزارش جدید آژانس بیشتر جنبه سیاسی دارد

فرجی‌راد با اشاره به گزارش منتشر شده از سوی آژانس گفت: انتشار این گزارش بیشتر یک اقدام سیاسی بود که مطابق خواسته‌های طرف اروپایی صورت گرفت. البته هنوز مطمئن نیستیم که آیا مدیرکل آژانس تحت تاثیر آمریکا نیز بوده یا نه و آیا از این گزارش به‌عنوان ابزار فشار استفاده خواهد کرد یا خیر اما آنچه مسلم است این‌که اروپا در مدت اخیر سخت‌گیری‌هایی نسبت به ایران داشته و طرح مشخص و جدی برای مذاکرات ارائه نکرده است.

وی درباره موضوعات مختلفی که در سه سال اخیر میان ایران و اروپا وجود داشته است، گفت: از مسائل هسته‌ای گرفته تا موضوعات مرتبط با آژانس و حتی روابط نظامی ایران و روسیه از سوی اروپا در این مدت به عنوان بهانه علیه ایران استفاده شده است. آقای گروسی نیز در آستانه نزدیک شدن به زمان احتمالی فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» این گزارش را منتشر کرد که ماهیتی سیاسی داشت و هدف آن اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران برای کسب امتیازات بیشتر بود. اقدام ایشان تأثیر خود را خواهد گذاشت و اروپایی‌ها احتمالاً از آن به‌عنوان یک ابزار استفاده خواهند کرد.

گزارش جامع می‌تواند مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه باشد

استاد ژئوپلیتیک دانشگاه درباره میزان اثرگذاری این گزارش بر روند همکاری ایران و آژانس به ویژه در مدت زمان منتهی به فعال‌سازی احتمالی مکانیسم ماشه گفت: این گزارش می‌تواند مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه بوده و آن را تسهیل کند. هرچند ایران بیش از هر کشور دیگری با آژانس همکاری داشته و تعداد بازرسی‌ها نیز بی‌سابقه بوده اما اطلاعات و گزارش‌های منتشرشده از سوی آژانس به‌وضوح غیرمنصفانه بوده و می‌تواند تصویر نادرستی از ایران به‌عنوان کشوری غیرهمکار در حوزه عدم اشاعه منعکس کند.

فرجی‌راد ادامه داد: در شورای امنیت آمریکا و برخی کشورهای اروپایی حضور دارند که از این موارد به‌عنوان بهانه‌ای برای افزایش فشار علیه ایران استفاده خواهند کرد، در نتیجه، مصوبه اخیر آژانس خوراکی خواهد بود برای تصویب قطعنامه‌ای دیگر و در ادامه فعال‌سازی رسمی مکانیزم ماشه.

ایران بیش از هر کشور دیگری با آژانس همکاری داشته و تعداد بازرسی‌ها نیز بی‌سابقه بوده اما اطلاعات و گزارش‌های منتشرشده از سوی آژانس به‌وضوح غیرمنصفانه بوده و می‌تواند تصویر نادرستی از ایران به‌عنوان کشوری غیرهمکار در حوزه عدم اشاعه منعکس کند.وی در ارزیابی دلایل تنش ایران و اروپا هم گفت: اروپا مسئله همکاری نظامی ایران و روسیه را بسیار برجسته کرده و آن را یک مسئله امنیتی مهم برای خود می‌داند. آنان معتقدند امنیت اروپا در اوکراین به خطر افتاده و هر کشوری که با روسیه در زمینه نظامی همکاری کند، دشمن اروپا تلقی می‌شود. بنابراین، اروپا با ایران صرفاً مشکل هسته‌ای ندارد بلکه مسائل موشکی، روابط منطقه‌ای و نظامی را نیز مطرح می‌کند.

تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه نقش آژانس در این زمینه بی‌تأثیر نیست و می‌تواند تأثیرات مهمی داشته باشد، گفت: با این وجود، نباید ناامید شد؛ باید به دنبال راه‌حل‌هایی دیگر رفت، حتی اگر با مقاومت‌هایی مواجه شویم. اگر مذاکرات ایران و آمریکا به نتایج قابل قبولی برسد، ممکن است راهی برای گشایش ایجاد شود.

مسائل مورد اشاره در گزارش جامع مربوط به یک دهه قبل است

فرجی راد همچنین درباره گشایش پرونده‌های مختومه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گزارش جامع و آسیب این رویکرد سیاسی به اعتبار آژانس گفت: آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در گزارش خود به موضوعات پادمانی و سه سایتی پرداخته است که ادعا می‌کند نشانه‌های غنی‌سازی در آنجا یافته و ایران این موضوع را به آن‌ها اطلاع نداده و اکنون هم پاسخگو نیست. در پاسخ به این ادعاها ایران تاکید کرده که پاسخ لازم در این زمینه را به آژانس داده است، همچنین تهران احتمال خرابکاری رژیم صهیونیستی در این زمینه را هم به اطلاع آژانس رسانده است. از سوی دیگر این پرونده‌ها مربوط به یک دهه قبل است و این در حالی است که نگاه آژانس باید رو به آینده باشد.

وی ادامه داد: آقای گروسی با مطرح‌کردن این مسائل، روندی را آغاز کرده که بیش از آنکه فنی باشد، سیاسی جلوه می‌کند. این در حالی است که وی بارها پیش از این اعلام کرده بود که مسئله هسته‌ای ایران تنها از طریق دیپلماسی قابل حل است اما این گزارش درست برخلاف آن چیزی است که تاکنون ادعا کرده است. گروسی آرژانتینی است؛ دولتی که با آمریکا روابط خوب و با ایران روابط گرمی ندارد و این موضوع هم می‌تواند اثرگذار باشد. ایران بارها درباره این موارد پاسخ داده و موضع شفاف خود را اعلام کرده است. برخلاف ادعاهای مطرح‌شده، شواهد نشان می‌دهد که این اقدامات بیشتر سیاسی و در جهت تأثیرگذاری بر روند مذاکرات است.

اگر اروپا و آژانس به این رویکرد خود را ادامه دهند و پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود، طبیعتاً واکنش تهران نیز متناسب با آن خواهد بود. فرجی راد درباره پاسخ ایران به این گزارش و ارجاع احتمالی پرونده هسته ای به شورای امنیت هم گفت: اگر اروپا و آژانس به این رویکرد خود را ادامه دهند و پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود، طبیعتاً واکنش تهران نیز متناسب با آن خواهد بود. ایران پیش از این هشدار داده که در صورت ادامه این فشارها، پاسخ متقابل خواهد داد. این پاسخ احتمالی می‌تواند خروج از NPT یا کاستن از بازرسی‌ها و همکاری با آژانس باشد. با این همه معتقدم باید صبر کرده و منتظر نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا بمانیم و اگر این مذاکرات به نتیجه‌ای رسد می‌تواند به ادامه همکاری ایران و آژانس کمک کننده باشد. ایران در برابر افزایش شدت تحریم‌های شورای امنیت تسلیم نخواهد شد به دلیل که با اعمال آن‌ها، برخی از دوستان و شرکای تهران هم مجبور به پذیرش آن خواهند بود.